Historia Wydziału | FTiMS - Politechnika Gdańska

Poczet Dziekanów
 

Przedwojenne tradycje

Tradycje rozwoju nauk ścisłych (matematyka i fizyka) na Politechnice Gdańskiej sięgają chwili jej powstania (uroczysta inauguracja odbyła się 6 października 1904 r.). Pierwszym rektorem został prof. Hans von Mangoldt, wybitny matematyk, autor cenionych do dziś podręczników. Zgodnie z pierwszym statutem, w skład uczelni wchodziło 5 wydziałów „fachowych” (Architektury, Inżynierii Budowlanej, Inżynierii Maszynowej i Elektrotechniki, Budowy Okrętów i Maszyn Okrętowych i Chemii) oraz Wydział Nauk Ogólnych.

W roku 1922 nastąpiły zasadnicze zmiany organizacyjne. Utworzono nowe wydziały, a jednocześnie niektóre połączono, tworząc 3 fakultety. W skład I Fakultetu Nauk Ogólnych wchodził Wydział Ib Matematyczno - Fizyczny. Ten stan organizacyjny przetrwał, z nieznacznymi zmianami (drobne zmiany w nazwach wydziałów, w Fakultecie III wyodrębniono Wydział Lotniczy), do początku II wojny światowej.

Jedną z najpoważniejszych inwestycji rozbudowującej się uczelni było wzniesienie w roku 1929, połączonego z Gmachem Głównym, budynku zawierającego przeznaczoną dla fizyki, liczącą 400 miejsc, salę Auditorium Maximum (zdjęcia z 1930 r. ze zbiorów Pracowni Historii Politechniki Gdańskiej). Sala ta, zaprojektowana merytorycznie przez wybitnego fizyka, prof. Carla Ramsauera, wyposażona była w funkcjonalne zaplecze demonstracyjne oraz unikalną ruchomą ścianę oddzielającą audytorium od zaplecza, co umożliwiało przygotowanie pokazów podczas trwania wykładu. Auditorium Maximum było, w owym czasie, jedną z najnowocześniejszych sal wykładowych w Europie.

Najwybitniejszymi fizykami okresu przedwojennego, ściśle związanymi z Politechniką Gdańską, byli: merytoryczny projektant sali Auditorium Maximum, prof. Carl Ramsauer, wsławiony badaniem oddziaływań między elektronami i molekułami, odkrywca nazwanego jego imieniem zjawiska Ramsauera, Walter Kossel, badacz widm rentgenowskich kryształów, jeden z twórców teorii wiązań heteropolarnych, znany fizyk Max Wien, Eberhard Buchwald, znakomity dydaktyk i rektor Politechniki w jubileuszowym roku 1929/30, Georg Hass, kierujący po ostatniej wojnie czołowymi laboratoriami w USA i inni. Wśród wykładowców zapraszanych z zewnątrz były takie sławy, jak Svante Arrhenius, Max von Laue i Ludwig Prandtl.

Czasy powojenne

W latach wojny liczebność studentów oraz kadry dydaktycznej radykalnie zmalała. W styczniu 1945 r. ostatecznie zawieszono zajęcia, profesorowie wyjechali, a najcenniejszą aparaturę oraz książki wywieziono do Schmalkalden w Turyngii, gdzie miała powstać politechnika zastępcza.

Jeszcze w czasie trwania działań wojennych, w styczniu 1945 r., rozpoczęto przygotowania do ponownego uruchomienia, w znacznej mierze zniszczonej, Politechniki Gdańskiej. Powołane zostały grupy operacyjne do spraw zabezpieczenia i organizacji uczelni. Dekretem Rady Ministrów z dnia 24 maja 1945 r. Politechnika Gdańska została prawnie przekształcona w polską państwową szkołę akademicką. Coraz liczniej zaczęli przyjeżdżać pracownicy naukowi, głównie z Politechniki Lwowskiej i Warszawskiej, w tym wielu wybitnych, znanych profesorów.

Pierwszym fizykiem, który w sierpniu 1945 r. przyjechał do Gdańska, był prof. Ignacy Adamczewski. W połowie sierpnia 1945 r. utworzono na Politechnice Gdańskiej Katedrę Fizyki, a 21 września Rektor powołał oficjalnie prof. I. Adamczewskiego na jej kierownika. To właśnie prof. I. Adamczewski zainaugurował powojenną działalność dydaktyczną odrodzonej Politechniki Gdańskiej, wygłaszając 22 października 1945 r. w sali Auditorium Maximum pierwszy wykład. Był to wykład z fizyki dla studentów trzech Wydziałów: Chemicznego, Architektury oraz Inżynierii Lądowej i Wodnej. Wykład ten został formalnie uznany za datę rozpoczęcia działalności Politechniki Gdańskiej. Jednocześnie, pod kierownictwem prof. I. Adamczewskiego, grupa naukowców rozpoczęła badania naukowe w dziedzinie jonizacji i przewodnictwa elektrycznego ciekłych dielektryków.

W listopadzie 1945 r., przy uruchamianym właśnie Wydziale Mechaniczno-Elektrycznym, powstała oddzielna Katedra Fizyki, zwana odtąd I Katedrą Fizyki. Kierowana przez prof. I. Adamczewskiego Katedra została nazwana II Katedrą Fizyki.

I Katedra Fizyki

Pierwszym kierownikiem I Katedry Fizyki został prof. Mieczysław Wolfke, fizyk - teoretyk, współodkrywca dwu odmian ciekłego helu i prekursor holografii. Po wyjeździe prof. W.Wolfke za granicę, czasową opiekę nad katedrą przejął prof. I. Adamczewski, a jesienią 1946 r. kierownikiem I Katedry Fizyki został sprowadzony z Poznania, wybitny fizyk i błyskotliwy dydaktyk, prof. Arkadiusz Piekara. Tematyka badań naukowych prowadzonych pod kierownictwem prof. A. Piekary obejmowała polaryzację dielektryczną w cieczach dipolowych, ferroelektryki oraz efekty elektrooptyczne w dielektrykach. W roku 1952 prof. A. Piekara wrócił do Poznania a opiekę nad katedrą przejął prof. I. Adamczewski.

W roku 1954 kierownikiem I Katedry Fizyki został prof. Włodzimierz Mościcki, który zainicjował badania naukowe w dziedzinie geochronologii, a zwłaszcza datowania znalezisk organicznych za pomocą izotopu węgla C-14.

W roku 1956, z inicjatywy prof. W. Mościckiego, uruchomiono przy ówczesnym Wydziale Łączności, w oparciu o obie Katedry Fizyki, specjalność Fizyka Techniczna, która istniała w tej postaci do roku 1964 i stała się zaczątkiem utworzonego wiele lat później Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej.

W roku 1967 prof. W. Mościcki przeniósł się do Gliwic, a kierownikiem I Katedry Fizyki został doc. Czesław Bojarski. Tematyka badań naukowych zwraca się w kierunku luminescencji molekularnej i radioluminescencji.

II Katedra Fizyki

Przez cały czas istnienia II Katedry Fizyki jej kierownikiem był prof. Ignacy Adamczewski, pełniący jednocześnie funkcję kierownika Zakładu Fizyki Medycznej Akademii Medycznej w Gdańsku. Głównymi dziedzinami badań naukowych w II Katedrze Fizyki była fizyka ciekłych dielektryków, metody detekcji i dozymetrii promieniowania jądrowego oraz zastosowania izotopów promieniotwórczych w technice.

Obok badań naukowych i rzetelnej dydaktyki, w której ogromną rolę odgrywały pokazy do wykładów, z których fizyka słynęła, wiele uwagi poświęcano popularyzacji fizyki. Wielkim powodzeniem cieszyły się i cieszą się nadal sobotnie popularne wykłady z demonstracjami dla młodzieży i nauczycieli szkół średnich. Od 1967 r. przez kilka lat prowadzone były ogólnopolskie wykłady Politechniki Telewizyjnej, będące wówczas ewenementem w skali światowej.

W 1961 r. gdańscy fizycy byli organizatorami Zjazdu Fizyków Polskich, w którym uczestniczyło ponad 500 fizyków z kraju i ze świata.

Międzywydziałowy Instytut Fizyki

W marcu 1969 r. w uczelniach wyższych zlikwidowano katedry i wprowadzono na ich miejsce instytuty, które rozpoczęły działalność od 1 października. Na Politechnice Gdańskiej utworzono Międzywydziałowy Instytut Fizyki oraz Międzywydziałowy Instytut Matematyki.

Pierwszym dyrektorem Międzywydziałowego Instytutu Fizyki został prof. Ignacy Adamczewski. Instytut dzielił się na 7 zakładów dydaktycznych obsługujących poszczególne wydziały Politechniki Gdańskiej. Początkowo w Instytucie kontynuowano dotychczasowe badania naukowe.

W roku 1971 prof. I. Adamczewski wyjechał na 3 lata do Anglii, a dyrektorem Instytutu został doc. Olgierd Gzowski. W tym czasie zaczęły się rozwijać badania naukowe w dziedzinie fizyki ciała stałego oraz fizyki molekularnej.

W roku 1974 dyrektorem Instytutu został doc. Jan Kalinowski. Działało wtedy 7 zespołów naukowo-badawczych: 1. Kryształów organicznych, 2. Fotoluminescencji, 3. Tarcia wewnętrznego w ciałach stałych, 4. Ciał amorficznych (głównie szkieł), 5. Oddziaływań jonowych i elektronowych, 6. Dielektryków i półprzewodników organicznych, 7. Spektroskopii roztworów.

W 1981 r. dyrektorem Instytutu został doc. Andrzej Januszajtis. W tym czasie działały 3 większe zespoły naukowo- badawcze: 1. Organicznych ciał stałych, 2. Nieorganicznych ciał stałych, 3. Fizyki molekularnej.

W dziedzinie dydaktyki najważniejszym wydarzeniem było wznowienie w roku 1973 studiów na specjalności fizyka techniczna. Było to reakcją na wzrastające zapotrzebowanie na fizyków za strony przemysłu oraz instytutów przemysłowo-badawczych.

Międzywydziałowy Instytut Matematyki

Powstał w roku 1969. Pierwszym dyrektorem Instytutu został prof. Piotr Besala, a po jego przejściu na emeryturę w roku 1979 dyrektorem został doc. Jurand Ryterski. Instytut dzielił się na 7 zakładów dydaktycznych obsługujących poszczególne wydziały, 2 Zakłady Geometrii Wykreślnej oraz odrębny Zakład Maszyn Matematycznych.

Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej

Znaczący rozwój kadry naukowej oraz dopracowane i sprawdzone w toku wieloletniej realizacji programy studiów na specjalności fizyka techniczna umożliwiły powstanie w roku 1984 Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej.

Pierwszym dziekanem Wydziału został doc. Andrzej Januszjtis. Jego następcami byli kolejno: prof. Jan Kalinowski (od 1986 r.), prof. Mieczysław Chybicki (od 1990 r.), prof. Czesław Szmytkowski (od1993 r.), prof. Henryk Sodolski (od 1996 r.), prof. Jan Godlewski (od 2002 r.), prof. Józef E. Sienkiewicz (od 2008), prof. Wojciech Sadowski oraz ponownie prof. Józef E. Sienkiewicz (od 2020).

W chwili powstania w skład Wydziału wchodziło 9 katedr (4 Katedry Fizyki, 3 Katedry Matematyki, Katedra Mechaniki Płynów oraz Katedra Geometrii Wykreślnej). Tematyka badań naukowych obejmowała: fizykę ciała stałego (głównie szkieł i kryształów organicznych), fizykę molekularną (fotoluminescencję i zderzenia elektronów z molekułami i jonami), mechanikę płynów, analizę matematyczną, równania różniczkowe, metody numeryczne i rachunek prawdopodobieństwa.

Do roku akademickiego 2019/2020 włącznie Wydział FTiMS tworzy siedem katedr - cztery fizyczne (F) i trzy matematyczne (M): 

• Katedra Analizy Nieliniowej i Statystyki (M)
• Katedra Rachunku Prawdopodobieństwa i Biomatematyki (M)
• Katedra Równań Różniczkowych i Zastosowań Matematyki (M)
• Katedra Fizyki Atomowej, Molekularnej i Optycznej (F)
• Katedra Fizyki Ciała Stałego (F)
• Katedra Fizyki Teoretycznej i Informatyki Kwantowej (F)
• Katedra Fizyki Zjawisk Elektronowych (F).

Realizowały badania w wielu ważnych obszarach fizyki teoretycznej, informatyki kwantowej, fizyki atomowej, luminescencji, fizyki materiałów, nanotechnologii, elektroniki molekularnej, modelowania i symulacji komputerowych, nadprzewodnictwa, ogniw paliwowych, fotoogniw, energetyki odnawialnej (katedry fizyczne), analizy nieliniowej, statystyki, równań różniczkowych, układów dynamicznych, rachunku prawdopodobieństwa, teorii grafów, biomatematyki (katedry matematyczne).

 

W oparciu o materiały
Pracowni Historii Politechniki Gdańskiej
opracował dr inż. Krystyn Kozłowski